Niedociśnienie to obniżenie ciśnienia tętniczego poniżej 100 mm Hg ciśnienia skurczowego lub 60 mm Hg ciśnienia rozkurczowego. Problem dotyczy około 15% społeczeństwa.
Objawy
Utrzymujące się niskie ciśnienie powoduje subiektywnie odczuwany zespół objawów złego samopoczucia w postaci ciągłego zmęczenia, ociężałości ogólnej, apatii, niekiedy senności, nudności, mniej lub bardziej przykrych bólów głowy w okolicy przede wszystkim czołowej, o charakterze rozlanego ucisku itp.
U osób z niedociśnieniem tętniczym występuje skłonność do omdleń, zwłaszcza w pozycji stojącej. Dlatego zespół niedociśnienia tętniczego określa się niekiedy mianem zespołu niedociśnienia ortostatycznego. Wyróżniamy niedociśnienie pierwotne i wtórne.
Niedociśnienie tętnicze pierwotne
Niedociśnienie samoistne dotyczy głównie osób w okresie dojrzewania i w wieku średnim, dwukrotnie częściej kobiet. Trzeba podkreślić, że część z nich doskonale toleruje te niskie wartości ciśnienia (90/60mm Hg), zatem są to osoby zdrowe. Pozostali zgłaszają szereg niespecyficznych dolegliwości, które zdecydowanie pogarszają komfort ich życia.
Niedociśnienie tętnicze dotyka blisko 5% osób powyżej 70 lat i 10% powyżej 80 lat. Odsetek ten jest większy u cierpiących na choroby krążenia i cukrzycę. Zwiększa 2 razy ryzyko zgonu po 70 roku życia. U około 50% chorych występuje osłabienie funkcji poznawczych.
Jako hipotetyczną przyczynę niedociśnienia tętniczego pierwotnego, przyjmuje się pewne wrodzone predyspozycje do mniejszej elastyczności ścian naczyń tętniczych. Tym samym przyjmuje się zmniejszone ich napięcie, a więc i zmniejszone opory obwodowe dla przepływającej krwi, czyli osobniczą skłonność do niższego ciśnienia tętniczego. Spadki ciśnienia atmosferycznego oraz upały sprzyjają nasilaniu się dolegliwości warunkowanych niskim ciśnieniem tętniczym.
Niedociśnienie tętnicze wtórne
Jest to niedociśnienie występujące jako powikłanie:
chorób układu krążenia
niedoczynności : tarczycy, kory nadnerczy (choroba Addisona), płata przysadki mózgowej
cukrzycy
infekcji
nadużycia alkoholu
przedawkowania leków hipotensyjnych
zmniejszenia ilości krążącej krwi (z powodu krwawienia lub odwodnienia)
długotrwałego leżenia u przewlekle chorych
Objawy
Przy hipotonii wtórnej odczuwane objawy są podobne jak przy niedociśnieniu samoistnym, ale chorzy mogą odczuwać i podawać dodatkowo inne objawy związane z chorobą warunkującą to niedociśnienie.
Postępowanie
W zapobieganiu, łagodzeniu lub likwidowaniu tego typu dolegliwości, trzeba zajmować postawę świadomą ich przyczyn i wykorzystywać proste, bezpośrednie sposoby i możliwości ich łagodzenia.
Niefarmakologiczne:
picie dużej ilości płynów (3-3,5 L/dobę)
regularna aktywność fizyczna
zwiększenie ilości spożywanej soli
unikanie obfitych posiłków
unikanie siedzenia z nogą założoną na nogę
prysznic na przemian ciepłą i zimną wodą
ułożenie głowy kilkanaście cm powyżej reszty ciała stymuluje uwalnianie reniny i zmniejszanie produkcji moczu
noszenie pończoch uciskowych lub elastycznych bandaży uciskowych - zmniejsza to ilość krwi zalegającej w nogach
Dopiero wówczas, gdy te naturalne sposoby zaczną zawodzić, można spróbować przejściowego zażywania leków. Po tabletki sięgamy w przypadku braku skuteczności metod niefarmakologicznych.
Do najczęściej stosowanych należą leki stymulujące układ adrenergiczny - mineralokortykoidy, pochodne dihydroergotaminy oraz sympatykomimetyki. Warto podkreślić, że nie dysponujemy przekonującymi dowodami na skuteczność tych leków. Jednocześnie mogą one powodować objawy niepożądane.
Kiedy należy udać się do lekarza?
Nie tak łatwo stwierdzić, na który rodzaj niedociśnienia cierpimy. Zwykle nie kontroluje się go systematycznie. Z pewnością jednorazowy nieprawidłowy pomiar nie jest powodem do niepokoju. Konsultacja lekarska, a także szczegółowe badania są wskazane, gdy spadki powtarzają się i towarzyszą im takie objawy jak bóle w klatce piersiowej, uczucie duszności, obrzęki kończyn, silne bóle, bądź zawroty głowy czy omdlenia. Dodatkowym powodem do niepokoju przy niskim ciśnieniu jest przyspieszony puls (ponad 100 uderzeń serca na minutę w spoczynku).
lek. Radosław Sierpiński
Klinika Zaburzeń Rytmu Serca
Instytut Kardiologii w Warszawie,
Stowarzyszenie "Serce dla Arytmii"
